Veilig werken

Aanrijdingen en bijna-aanrijdingen

Er waren geen aanrijdingen van treinen met werkenden aan het spoor en 4 meldingen van bijna-aanrijdingen. Daarnaast zijn er 79 arbeidsongevallen door opdrachtnemers gemeld, waarvan er 37 hebben geleid tot letsel en verzuim. Twee keer was er sprake van zware verwondingen aan een been en één keer was sprake van een zwaar letsel door een zonnesteek. Intern ProRail zijn 13 ongevallen gemeld, waarbij 1 keer sprake was van letsel en verzuim.

Er zijn 168 fouten in de werkplekbeveiliging aangetroffen, minder dan in 2019 (197). Dit onderwerp heeft in 2020 bijzondere aandacht gehad. Samen met de aannemers zijn analysesessies gehouden en verbetermaatregelen geformuleerd. Bovendien is er veel geïnvesteerd in het leren van veiligheidsincidenten in de hele branche door het beter delen van onderzoeksresultaten.

Verbetermaatregelen

De werkzonebeveiliging op afstand (WZOA), op dit moment in ontwikkeling, zal een grote bijdrage moeten leveren aan het terugdringen van de risico’s van fouten in de werkplekbeveiliging. De urgentie van WZOA neemt toe als gevolg van de vervanging van spoorstroomlopen door assentellers. Tegelijk blijven er onzekerheden in de projectfinanciering, waardoor de voortgang mogelijk in gevaar komt.

Binnen Toekomstbestendig Werken Aan het Spoor (TWAS) is onderzocht in hoeverre en onder welke randvoorwaarden er gewerkt kan worden in enkelsporige buitendienststellingen. Dit is een complexe puzzel waarbij de (veiligheids- en beschikbaarheids)belangen van alle betrokken partijen een rol spelen, evenals ook de visie van de toezichthouders. Toepasbaarheid van de door TWAS ontwikkelde werkwijze wordt op concrete werkzaamheden getoetst.

De laatste jaren is er ten gevolge van PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen), lood, kwartsstof, fijnstof en Chroom-6 steeds meer aandacht gekomen voor de gezondheidsrisico’s bij het werken aan de infrastructuur. In samenwerking met de aannemers is een beheerregime opgesteld dat hiervoor regels heeft geformuleerd. Dit regime is opgenomen in de contracten met aannemers. Er is geïnvesteerd in de verwerking van Chroom-6-houdende materialen in een Nederlandse fabriek. En er zijn diverse onderzoeken door deskundigen uitgevoerd om de omvang van de problematiek met kwarts, PFAS en fijnstof in kaart te brengen.

Elektrocuties en elektriseringen

Een elektriseringsincident ontstaat wanneer een schadelijke elektrische stroom door het lichaam van een persoon gaat met een spanning groter dan 50 volt wisselspanning of 110 volt gelijkspanning, zonder dodelijke afloop. Er waren 4 meldingen van elektriseringsincidenten, waarbij geen gewonden zijn gevallen. De meeste aandacht is uitgegaan naar het elektrisch veilig maken van de laagspanningsinstallaties. De bestaande installaties zijn en worden van afschermkapjes voorzien en voorschriften voor ontwerp en beheer zijn in overeenstemming gebracht met de NEN-normen. Er zijn belangrijke stappen gezet in de verandering van het beheer van de laagspanningsinstallaties, zodat ook dit geschiedt in overeenstemming met de NEN-normen. Hiertoe werkt ProRail samen met de aannemers in railAlert-verband.

Veiligheidsladder niveau 3

De veiligheidscultuur is gedefinieerd als het geheel van gemeenschappelijke waarden, normen, competenties en daarbij horend gedrag op het gebied van veiligheid en gezondheid.

ProRail heeft vanuit de Spoorwegwet de verplichting en de maatschappelijke verantwoordelijkheid om veiligheid binnen de organisatie goed en aantoonbaar te borgen en te blijven verbeteren. Een belangrijke voorwaarde is de aanwezigheid van een proactieve veiligheidscultuur. Ook in 2020 zijn we onderzocht door KIWA. Na twee jaar op trede 4 van de Veiligheidsladder zijn we terug op trede 3. Veiligheid staat onvoldoende op de agenda en er is onvoldoende progressie geconstateerd ten opzichte van de vorige audit. Deze uitkomst is teleurstellend, maar herkenbaar. Interne rapporten, maar ook externe van Crisislab en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) tonen aan dat we structurele problemen hebben in onze sturing en beheersing van veiligheidszaken. Tegen deze achtergrond verwachten wij niet over 2021 weer terug te komen op trede 4.

Om een proactievere veiligheidscultuur te realiseren en te bestendigen, zijn we in 2020 gestart met een verbeterprogramma. De acties richten zich op het meewegen van veiligheid in alles wat we doen (Strategie & Besturing), vergroting van de kennis over veiligheid van medewerkers (Kennis & Processen), het motiveren en tonen van het juiste voorbeeldgedrag door leidinggevenden (Gedrag & Leiderschap) en het goed informeren (Communicatie & Change). Het einddoel is dat veiligheid integraal onderdeel is van alles wat we doen, zodat iedere ProRailer vanzelfsprekend proactief veilig handelt en veiligheid in alle besluitvorming expliciet wordt meegewogen.

Security

Het aantal meldingen van verdachte objecten of personen met invloed op de treindienst was 16. Dat was aanmerkelijk minder dan in voorgaande jaren (32 in 2019), waarschijnlijk als gevolg van de afname van het aantal reizigers. Het aantal koperdiefstallen was 67 en ligt daarmee hoger dan voorheen. Het aantal meldingen van vernielingen was 177, iets hoger dan voorgaande jaren.

In 2018 is de afhandeling van meldingen van verdachte situaties aangepast, waardoor de hinder sterk is afgenomen. De monitoring en evaluatie van de nieuwe werkwijze is in 2020 afgerond, waarmee de nieuwe werkwijze definitief is ingevoerd. Verder hebben we vorig jaar een aanpak vastgesteld om het toegangsbeheer voor spoorterreinen en gebouwen te verbeteren.

Handhaving door inspecties

De inspectie ILT heeft na een audit over de risicobeheersing bij de onderhoudscontractovergang voor gebied Zee – Zevenaar, en mede tegen de achtergrond van het verscherpt toezicht op Kijfhoek, drie overtredingen in relatie tot de Spoorwegwet vastgesteld. Naar het oordeel van ILT heeft ProRail onvoldoende zicht op de staat van de infrastructuur op Kijfhoek, heeft ProRail het risicomanagement bij wijzigingen van corporate procedures onvoldoende op orde en zorgt ProRail onvoldoende voor aantoonbare instructie van personeel over de specifieke veiligheidsrisico’s op Kijfhoek. ILT heeft daarom drie lasten onder dwangsom opgelegd. ProRail herkent de vastgestelde tekortkomingen en heeft verbetermaatregelen genomen of in gang gezet om overtredingen en herhaling te voorkomen.

De inspectie ISZW heeft ProRail een kennisgeving eis gesteld om de opdrachtgeververantwoordelijkheid voor veiligheid en gezondheid (V&G) van opdrachtnemers te verbeteren. ProRail dient zich ervan te vergewissen dat er in de uitvoering veilig gewerkt kan worden en daarnaast dient ProRail een aantal specifieke verbeteringen in het Veiligheids- en Gezondheidsplan Ontwerpfase aan te brengen.

Maatregelenpakket bereikbaarheid Kijfhoek

In oktober 2020 heeft ProRail samen met betrokken stakeholders een besluit genomen over de realisatie van een maatregelenpakket ten behoeve van de veiligheid op Kijfhoek. Het goederenemplacement Kijfhoek in Zwijndrecht krijgt twee extra calamiteitenwegen. Door de aanleg van deze wegen zijn de sporen op het rangeerterrein bij een incident beter bereikbaar voor de brandweer en andere hulpverleningsdiensten. Zo kan een incident sneller, veiliger en effectiever worden bestreden. Daarnaast gaan ProRail en de brandweerkorpsen van de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid nauwer samenwerken en komen er drie nieuwe schuimblusvoertuigen. De bedrijfsbrandweer van ProRail en de brandweer van de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid gaan nog intensiever samenwerken. Dat betekent samen mensen opleiden, kennis delen op het gebied van spoorincidenten en samen trainen. Deze nauwere samenwerking zorgt voor een flexibele en dus effectievere inzet van mensen en materieel. 

Een mooi resultaat van de intensieve samenwerking tussen ProRail, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de gemeente Zwijndrecht en de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. Door de onderlinge samenwerking, ook met de gebruiker van het emplacement DB Cargo, en ieders vertrouwen in de gezamenlijke ambitie is het maximale resultaat behaald.