Het jaar 2020

Veerkracht en doorzettingsvermogen in coronajaar

2020 blijft in onze geheugens gegrift als een crisisjaar met forse uitdagingen en zorgen die impact hadden op onze organisatie, op onze medewerkers, het reizigers- en goederenvervoer en onze spoorpartners. Jarenlang groeide het aantal reizigers dat voor de trein koos, tot ruim een miljoen per dag in 2019. De coronacrisis veroorzaakte echter een terugval, waardoor het gemiddeld aantal reizigers vanaf april 2020 nog slechts circa 30% van dat aantal was. In vergelijking met 2019 nam het totaal aantal afgelegde treinkilometers af met 8%. Het aantal tonkilometers goederenvervoer is gedaald met 4,3%.

Hoewel Nederland min of meer tot stilstand kwam, zijn we er toch in geslaagd om treinen te laten rijden. Het spoor hoort immers tot de vitale infrastructuur van Nederland en is in deze coronatijd belangrijk voor de reizigers met cruciale beroepen en het vervoer van goederen in Nederland en Europa. Daarnaast zijn we doorgegaan het spoor te onderhouden en te innoveren, en diverse stappen naar de toekomst te zetten. Voor veel van onze mensen was het moeilijk werken, de bezetting was niet altijd optimaal en we hebben op de diverse posten ook met besmettingen te maken gekregen. We hebben processen aangepast om treinverkeersleiders optimaal in te kunnen zetten. Daarnaast hebben we ons extra ingezet op de werving van nieuwe treinverkeersleiders. Mede daardoor zijn er prestaties geleverd die ons blijvende commitment duidelijk onderstrepen.

De coronacrisis deed een stevig beroep op ons aanpassingsvermogen. Vanaf maart is de basisdienstregeling ingevoerd vanwege het sterk teruglopende aantal treinreizigers. Ook was er vrijwel geen binnenlands vervoer over de hogesnelheidslijn. Op de stations namen we maatregelen om reizigers onder bijzondere omstandigheden een veilige treinreis te bieden. Samen met NS boden wij ‘helpende handjes’ aan reizigers, zodat zij veilig gebruik konden maken van trein en station. We werkten door aan essentiële thema’s als verduurzaming, verbetering van de spoorinfrastructuur, innovatie en de samenwerking binnen de spoorketen. Waar mogelijk hebben we gebruik gemaakt van het feit dat er minder treinen reden en het onderhoud in de planning naar voren gehaald, zoals bij de Schipholtunnel waar kilometers spoor zijn vervangen.

Het spoorgoederenvervoer in het Rotterdamse havengebied ondervindt al langer hinder door infrastoringen. Onafhankelijk onderzoek liet zien dat met name in technische zin veel ruimte voor verbetering is en dat het goederenvervoer niet op het niveau van het reizigersvervoer zit. We werken de komende drie jaar aan structurele verbetering van de prestaties op de spoorgoederenlijnen en goederenemplacement Kijfhoek.

Door het hele land zijn stations vernieuwd, veiliger gemaakt met bijvoorbeeld cameratoezicht en is de toegankelijkheid van stationsgebieden verbeterd. We maakten voortgang met het gebruik van zonnepanelen en introduceerden op aanzienlijke schaal led-verlichting. Reizigers ervaren en waarderen deze verbeteringen. Onafhankelijk onderzoek laat zien dat de opgaande lijn in de algemene stationsbeleving onder reizigers zich in 2020 verder heeft doorgezet.

Er waren vorig jaar meer blijken van erkenning, onder meer op de gebieden veiligheid en duurzame innovatie. Onze veiligheidscampagne Victim Fashion, created by accident, die zowel positief als negatief werd ontvangen, kreeg diverse onderscheidingen. Bij de aanleg van een hoogwaardige openbaarvervoerverbinding tussen Huizen en Hilversum is veel aandacht besteed aan een natuurlijke inpassing van het spoor in de omgeving. Voor de innovatieve onderdoorgangen voor voetgangers, fiets en auto ontvingen we een Duurzame Parel van het samenwerkingsverband Duurzaam GWW. We zijn trots dat we op de 28^ste plaats van de Intermediair Favoriete Werkgever Award 2020 staan en daarmee in de top 30 zijn gekomen. De stijging in de afgelopen jaren betekent dat hoogopgeleid Nederland ons steeds meer waardeert.

Deze en andere voorbeelden illustreren de onmisbaarheid van zowel technische als sociale innovatie om duurzaamheid, veiligheid en het reiscomfort naar een hoger niveau te tillen. Vorig jaar hebben we hier ook weer energie in gestoken. Samen met diverse organisaties en de universiteiten van Delft, Twente en Eindhoven zijn nieuwe meerjarige researchprojecten gelanceerd. Wij nemen ook deel aan diverse Europese onderzoeksprogramma’s. Die richten zich in hoofdzaak op technische verbeteringen voor het spoorverkeer, op veiligheid en op comfortabel reizen. We werken samen met partijen uit de hele sector aan de invoering van het nieuwe digitale treinbeveiligingssysteem ERTMS (European Rail Traffic Management System). In 2020 werd de studiefase van dit omvangrijke Europese initiatief afgerond en is de realisatiefase aangebroken. ERTMS, een essentiële stap in de verdere digitalisering van het spoor, maakt het mogelijk dat treinen straks sneller, veilig en betrouwbaar dichter op elkaar kunnen rijden, waardoor meer capaciteit op het spoor ontstaat.

In duurzaamheid en duurzame mobiliteit hebben we vorderingen gemaakt. Ons energieverbruik is op basis van de voorlopige cijfers in 2020 net als in voorgaand jaar met 2% verder gedaald. In de afname van ons energieverbruik en de daling in CO₂-uitstoot zit een effect van het lagere gebruik van spoor en transfer vanwege de coronamaatregelen. Toch wordt een deel van de daling veroorzaakt door energie die we ook verbruiken bij minder gebruik van het spoor zoals wisselverwarming (overgang van gas naar elektrisch) en dit geldt ook voor de daling van CO₂-uitstoot door inkoop van groen gas. Om het energieverbruik te verduurzamen voeren we tests uit; zo hebben we in de noordelijke provincies succesvolle proeven uitgevoerd met een waterstoftrein en met een zelfstandig rijdende trein. Vanaf 2020 gebruikt ProRail uitsluitend groen gas, waarvan we het verbruik verder willen verminderen. Daarnaast passen we op  steeds grotere schaal duurzame materialen toe,  wat ook bijdraagt aan verdere daling van de CO₂-uitstoot. Tijdens de Dutch Design Week presenteerden vier ontwerpers in opdracht van ProRail, Bureau Spoorbouwmeester en NS hun ideeën voor het allergroenste station van de toekomst.

ProRail heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 180 niet-actief beveiligde overwegen (NABO’s) in een programma ondergebracht om ze zo snel mogelijk aan te pakken. Tot en met 2020 hebben we in totaal 67 NABO’s opgeheven of beveiligd en tientallen staan op de nominatie om zo spoedig mogelijk te worden opgeheven. Twee trieste ongevallen onderstrepen het belang hiervan. In mei botsten een reizigerstrein van NS en een landbouwvoertuig op een NABO in Hooghalen. De machinist kwam om het leven en twee reizigers raakten gewond. In januari 2021 overleed in Wijster een voetganger op een NABO na een botsing met een trein. Uiterlijk eind 2023 moeten alle publiek toegankelijke NABO’s in Nederland zijn beveiligd of verdwenen.

Na twee jaar trede 4 op de Veiligheidsladder zijn we na regulier onderzoek een trede terug geplaatst. Een betreurenswaardige ontwikkeling, maar we zien onder ogen dat we in vergelijking met de vorige audit te weinig voortgang hebben gemaakt. Het is onze ambitie om snel terug te komen op trede 4. We zijn daarom meteen met de verbeterpunten aan de slag gegaan en zijn gestart met een grootschalig verbeterprogramma dat doordringt tot in de haarvaten van onze organisatie. We zetten stappen om veiligheid binnen de organisatie beter te verankeren, in te bedden in de strategische doelstellingen en een positief-kritische veiligheidscultuur verder te stimuleren.

Wij zijn ervan overtuigd dat we na de coronacrisis verdere mobiliteitsgroei gaan zien. Op basis van onder meer het aantal aangevraagde treinritten voor 2021, langetermijnplannen van vervoerders, verduurzaming (verschuiving van vliegtuig en weg naar trein) en recente inzichten van het CBS voorzien we nog steeds grote groei op het spoor de komende jaren. We zetten ons 24/7 uit volle overtuiging in om groei in de toekomst mogelijk te maken. Op Prinsjesdag werd bekendgemaakt dat het kabinet 1,4 miljard euro extra beschikbaar stelt voor onderhoud en vervanging van de spoorinfrastructuur.

De crisis van 2020 is bepaald niet aan ons voorbij gegaan. Namens de raad van bestuur spreek ik mijn grote trots uit op al die ProRailers die zich ondanks alle tegenslag van hun beste kant hebben laten zien. Vanaf maart 2020 werken veel medewerkers thuis. Daarvoor is een scala aan digitale oplossingen ingezet om hen zo goed mogelijk te ondersteunen. Op de verkeersleidingsposten en op en rond het spoor zijn onze mensen bij nacht en ontij in het hele land in de weer geweest om het treinverkeer ongehinderd doorgang te laten vinden. ProRailers weten wat doorzetten is en hebben onder lastige omstandigheden veel veerkracht getoond. Complimenten daarvoor!

We blijven trouw aan onze visie en zetten ons verder in voor duurzame mobiliteit in Nederland. Mogelijk krijgen we ook te maken met na-ijlende effecten van de coronacrisis. Verder staat 2021 in het teken van European Year of the Rail; ons doel is vooral om het vervoer van mensen en goederen per trein verder te stimuleren. Eenvoudig omdat geen enkele vorm van vervoer zo duurzaam is als die per trein.

Ik dank onze medewerkers en onze samenwerkingspartners voor de zeer constructieve manier waarop we ons in 2020 hebben geweerd. Tegenslag brengt onvermoede talenten naar boven, daar zijn we afgelopen jaar binnen onze organisatie en samenwerkingsverbanden veelvuldig getuige van geweest. Laten we ons in 2021 opnieuw volop en schouder aan schouder inzetten voor duurzaam, veilig en comfortabel treinverkeer in Nederland.

Namens de raad van bestuur van ProRail B.V., Utrecht, 9 april 2021

John Voppen
Voorzitter raad van bestuur